در احادیث ما وارد شده است که گروهی ( شاید همان حواریین بودهاند ) از عیسی بن مریم سؤال کردند : یا روح الله من نجالس ؟ با کی ما مجالست کنیم ؟ جواب داد : « من یذکرکم الله رویته » و یزید فی علمکم منطقه و یرغبکم فی الخیر عمله » ( 1 ) . یعنی با کسی مجالست کنید که دیدن او شما را به یاد خدا بیندازد . یک عده مردم ، افرادی هستند که دیدن آنها انسان را از خدا غافل میکند ، و یک عده افراد ، عملشان ، کردارشان ، رفتارشان ، وضعشان ، سیماشان ، خصوصیاتشان به گونهای است که انسان را از غفلت خارج میکند . با کسی مجالست کنید که دیدن او خدا را به یاد شما بیاورد ، کسی که سخنش بر علم شما میافزاید ، یعنی همه سخنانش برای شما حقایق تازه است ، هر چه که به شما میگوید حقیقت تازهای است که از مجلسش بهره میبرید . انسان میبیند که با بعضی افراد مینشیند ، وقتی که برمیخیزد واقعا احساس میکند که مطلب یاد گرفته ( هر نوع مطلبی ) و بر علمش افزوده شده است. « و یرغبکم فی الخیر عمله». و عمل او هم ترغیب کننده شما به کار خیر باشد . طوری عمل میکند که شما را به کار خیر تشویق و ترغیب مینماید .
گفتیم که " معاشرت " یک اثر قهری دارد . این نکته را هم عرض بکنم : این که عرض کردم فرق است میان معاشرت معلم و متعلم و غیر آن ، برای این است که انسان دو جور معاشرت دارد : در یک جور معاشرتها ، انسان به اصطلاح دروازه روح خودش را میبندد ، خودش را مخفی میکند ، نه خودش را آن طوری که هست برطرف ظاهر میکند ، و نه آمادگی دارد که طرف را در خودش بپذیرد . میبینید انسان اول بار که با کسی برخورد میکند ، هم او زود یک حالتی پیدا میکند که خودش را در مقابل انسان میگیرد ، و هم انسان یک قیافه مصنوعی به خودش میدهد ، یعنی همه آنچه را که هست به او نشان نمیدهد ، ولی همینکه با همدیگر صمیمی شدند ، دیگر در دلها به روی یکدیگر باز میشود ، این آنچه که دارد به او میگوید و لااقل پنهان نمیکند ، او هم آنچه که دارد به این ارائه میدهد . آن معاشرتهایی که فوقالعاده اثر دارد، این معاشرتهای صمیمانه است و این توصیهها هم بیشتر توجه به معاشرتهای صمیمانه دارد . در این معاشرتهاست که انسان بدون اینکه بفهمد اثر پیدا میشود . شعر مولوی خیلی شعر خوبی است در این جهت . میگوید :
میرود از سینهها در سینهها از ره پنهان صلاح و کینهها
صحبت صالح تو را صالح کند صحبت طالح تو را طالح کند
انسان با خوب مینشیند ، نمیفهمد که چقدر از او گرفت . خودش هم اینقدر احساس نمیکند . با آدم بد مینشیند، نمیفهمد چقدر از او گرفت .