منبع : تفسیر و شرح صحیفه سجادیه جلد یک (نوشته: استاد حسین انصاریان)
«بشر روى سوّمین سیّاره یک ستاره صغیر، واقع در کهکشانى به نام کهکشان داخلى زندگى مىکند، مع ذلک آن چنان هوشمند است که مىخواهد عظمت خیره کننده تمام جهان را درک کند. نمودارهاى زیر نشان مىدهد که او تا چه اندازه در این کوشش خود موفّقیّت حاصل کرده است.
مسافاتى که در این جا داده مىشود بر حسب سال نورى است، یعنى براى احتساب آن باید در نظر بگیریم که نور در هر ثانیه 000/ 186 میل معادل 000/ 300 کیلومتر مىپیماید، با این حساب یک سال نورى بالغ بر شش تریلیون میل است.
مسافات این جهانهاى تو در تو از یکدیگر آن قدر زیاد است که هر طبقه فضایى به نوبه خود فقط لکّه خالى در میان طبقه دیگر فضا محسوب مىشود. مثلًا منظومه شمسى که فضاى نخست نامیده مىشود در داخل فضاى 2 تنها یک خال تلقّى مىشود و همین طور فضاى 2 در قبال فضاى 3 تا آخر.
فضاى 1 منظومه شمسى: خورشید هشت دقیقه نورى یا 93 میلیون میل از زمین دور است و عرض آن فقط یک هزارم سال نورى است.
فضاى 2 نزدیکترین ستاره: این ستاره را که آلفاسنتورى نامگذارى کرده اند 3/ 4 سال نورى از زمین فاصله دارد، یعنى هرگاه یک سفینه فضایى با سرعت یک میلیون میل در ساعت از زمین حرکت کند تقریباً سه هزار سال طول مىکشد تا به این ستاره خیلى نزدیک برسد.
فضاى 3 کهکشان داخلى: کهکشانى که زمین در داخل آن قرار دارد شبیه یک ظرف پر از ستاره و گاز و غبار است که 000/ 100 سال نورى فاصله دارد، ما بین 100 میلیون ستارهاش، خورشید زمین و ستاره آلفاسنتورى فقط یک نقطه نور در لبه خارجى این کهکشان مارپیچى به حساب مىآید.
فضاى 4 نزدیکترین کهکشان: این کهکشان را (آندرومدا) نام گذاشتهاند و 2/ 2 میلیون سال نورى از کهکشان داخلى دور است، مع ذلک منجّمان آن را آن قدر نزدیک مىدانند که به آن کهکشان خواهر نسبت داده و قسمتى از گروه کهکشانهاى داخلى تلقّى مىکنند.
(آندرومدا) نیز به شکل مارپیچ است که در کنارههاى آن ستارههاى جوان سکونت اختیار کرده و درون غلیظش را ستارگان قدیمى سوخته شده اشغال کردهاند.
فضاى 5 دورترین کهکشانها: (کازارها) از تازهترین اکتشافات علوم نجوم هستند، نزدیکترین آنها با علامت 273- 3 در فاصله 2 میلیون سال نورى واقع است.
دورترین آنها که با علامت 147- 3 شناخته شده شش بیلیون سال نورى فاصله دارد.
تا این جا منجّمان معتقدند که تازه تا نیمه راه کناره قابل رؤیت جهان با عظمت، پیش رفتهاند و هنوز فضاهاى نامکشوف دیگرى را باید بیابند.» «1» کهکشانى که منظومه شمسى و کرات اطراف آن جزء کوچکى از آن به شمار مىرود محیطش 950 کاترلیون متر است، در این کهکشان که ما به آن تعلّق داریم چندین نوع ستاره وجود دارد که بعضى از آنها به نام خورشیدهاى آبى رنگ نورشان 000/ 50 بار شدیدتر و قوىتر از خورشید ما است. این کهکشان، پر از ستاره و پر از گاز و غبار است.
کهکشانها و منظومهها و صورتهاى فلکى نیز مثل زمین و مرّیخ و زهره که به دور خورشید مىچرخند دور خود و دور کهکشانهاى بزرگترى نیز مىچرخند.
برخى از این کهکشانها با سرعت 200 کیلومتر در ثانیه دور خود یا دور فضاى نامتناهى گردش مىکنند.
تعداد کهکشانهایى که تاکنون شماره کردهاند از یک میلیارد تجاوز مىکند. هر یک از این کهکشانها ستارگانى دارند که از لحاظ عظمت هزاران برابر خورشید ما است، فقط کهکشانى که کره زمین در آن قرار دارد یکصد هزار میلیون ستاره دارد.
در هر صورت پس از دورانهاى مختلف و فعل و انفعالات شگفتانگیز، نظام متقن آفرینش بدین صورت که هست به وجود آمد و در یک گوشه آن سیّارهاى به نام زمین در سایه اراده و مشیّت حقّ براى حیات موجودات آماده گشت.
البتّه بیان و توضیح آماده شدن آب دریاها، به استعداد رسیدن خاک، تکوّن معادن، آراسته شدن زمین جهت زندگى و ... مسائلى است که هر یک در خور کتاب جداگانه است و خوشبختانه در این زمینهها کتابهاى تحقیقى فراوانى نوشته شده که موضوعات هر کدام نمایش و نمودى از قدرت و اراده و مشیّت حضرت حقّ و حکمت و علم آن جناب است.
زمین پس از جدا شدن از خورشید طى قرون متمادى به سردى گرایید و در سطح آن قشرى به وجود آمد که ابتدا نازک و به تدریج ضخیم شد، از آن پس نخستین پوسته آن تشکیل یافت و این قشر حایل بین موادّ مذاب درون زمین و اتمسفر و گاز موجود در جوّ شد.
زمین پس از سرد شدن منقبض گردید. چون هسته مرکزى زمین به حالت مَیَعان بود و مایع به علّت کاسته شدن درجه حرارت زودتر از جامد منقبض مىشود، به این سبب هسته مرکزى آن از حجم پوسته یا قشر جامدش کوچکتر است و در سطح زمین چینهایى شبیه به چروکهایى که در سطح میوههاى پلاسیده ظاهر مىشود به وجود آمد.
بالاى آن چینها، نخستین برآمدگىهاى قشر خاکى یعنى خشکىها و قارّهها پدیدار گردید، گازها و بخارهایى که در جوّ زمین موجود بود چون حرارت آنها کاهش یافت سرد گشته و در هم متراکم و به حالت میعان درآمدند و به باران مبدّل و به روى زمین نازل و در فرورفتگىهاى قشر و پوسته زمین جمع شدند، در نتیجه اقیانوسها و دریاها به وجد آمدند.
مقایسهاى که نسبت به بلندى برآمدگىهاى قشر زمین یعنى کوهها با گودى دریاها به عمل آمده، معلوم گردیده عمق دریاها زیادتر از ارتفاع کوههاى زمین است. بلندى مرتفعترین کوهها 8884 متر و گودترین دریاها 11521 متر است.
به اراده آفریدگار توانا و مشیّت مطلقه و دور اندیش جهان آفرینش، بر سطح برونى زمین قشرى از خاک براى پرورش گیاهان و تهیّه مواد خوراکى انسان و حیوانات و در درون آن سنگها و معادن فلزات جهت تمهید زندگى بنى آدم خلق شد و براى استفاده از این همه مواهب، عقل و درایت و اندیشه و فکر به او مرحمت فرمود.
براى زمین، هوا و خورشید و ماه و شب و روز و چهار فصل و گردش وضعى و انتقالى و انواع معادن و گیاهان و چشمه و جوى و رود و رودخانه و دشت و صحرا و باغ و بستان و گلستان و هزاردستان و هر چه براى پدید آمدن حیات لازم بود قرار داد و انسان را بر سر این سفره کامل و جامع نشاند و جهت تربیت و رشد و کمال و خیر دنیا و آخرتش انبیا و ائمّه و قرآن فرستاد و وى را امر فرمود تا برخوردش را با انواع نعمتها هماهنگ با قواعد الهى قرار دهد، تا صلاح و سداد و حکمت و عدالت بر زمین حکمفرما شود و خیمه حیات از فساد و افساد پاک بماند.