شیخ شهاب الدین ابوالفتوح یحیی سهروردی
، معروف به «شیخ اشراق»، شهاب مقتول و شیخ مقتول، «مؤسس حکمت اشراق» و از حکمای بزرگ اسلام در قرن 6 میلادی (587 هـ.ق) است. شیخ اشراق، حکمت و اصول فقه را در مراغه نزد مجدالدین جیلی، که استاد امام فخر رازی نیز بود، فرا گرفت و در حکمت تبحر و احاطة تمام یافت سپس به تفکّر و ریاضت پرداخت، و چند سالی را در عراق و شام به سیاحت و مطالعه گذرانید، چنانکه مشهور است در علوم غریبه نیز تبحر بهم رسانید.و در شهر حلب مورد اتهام و مخالفت فقها واقع شد، و به امر صلاح الدین ایوبی، بوسیلة پسرش، ظاهر (الملک الظاهر)، توقیف شد، و بر خلاف میل ظاهر، در حقیقت به اصرار فقها و به امر صلاح الدین، در حدود سن 36 یا 38 سالگی به قتل رسید
.تألیفات شیخ اشراق
:حکمه الاشراق - تلویحات - المشارع و المطارحات - هیاکل النور - کلمه التصوف - رساله عقل سرخ - آواز پر جبرئیل - روزی با جماعت صوفیان -رساله فی حاله الطفولیه
نظام فلسفی حکمه الاشراق
:ـ نظام فلسفی اشراق یکی از پرارزشترین نظامهای اسلامی است که اصول آن به صورتی که امروز شناخته شده است. به وسیلة متفکر، عارف و عالم عظیم الشأن شهاب الدبن سهرودی تدوین و تنظیم شده است، تأثیر فلسفه اشراق بر تکامل فلسفه در ایران و علی الخصوص تأثیر آن بر عرفان نظری، شاید بیش از کلیة نظامهای دیگر فلسفی باشد. پایه های تاریخی فلسفة اشراق از طرفی بر تعالیم عالیة قرآن مجید استوار است و از طرف دیگر بر مکتب های فلسفة افلاطونی و نو افلاطونی مبتنی شده است؛ نیز بطور کلی، پایه های « مشرقی » (مباحث فلسفه مشرقی که ابن سینا در منطق المشرقیین به آن اشاره کرده است) هم برای آن می توان جستجو کرد
. . .ـ فلسفة اشراق علی رغم حکمت مشاء، که تعقل و برهان را اصیل می داند. تعقل و برهان را مبتنی بر شناخت نور موجود از موضوع می داند. هستی از نقطه نظر فلسفه اشراق نور مجرّدی است که از اصل نورالانوار ساطع شده و عالم را فرا می گیرد. اشراق حضوری و شهود هم در مرتبت و هم در اصالت مقدم است بر برهان و تعقل؛ و این نکته ای است که در فلسفه های جدید، علی الخصوص در پدیدار شناسی متعالیة « هوسرل » از اهمیت زیادی برخوردار است؛ با این تفاوت که پدیدار شناسی هوسرل بیان ناقصی از علم حضوری در مقابل بیان سهروردی از علم حضوری اشراقی و شناخت برمبنای مشاهده اشراق است
.ـ آنچه به نام حکمه الاشراق و یا فلسفه اشراقی معروف است و بانی آنرا سهروردی می شناسیم، منحصراً در کتاب حکمه الاشراق بیان نشده است، بلکه فلسفه ای است جامع که سیر تکامل آنرا، حداقل در چهار کتاب اصلی فلسفی سهروردی، یعنی التلویحات، المشارع و المطارحات، المقاومات و حکمه الاشراق مشاهده و دنبال میتوان کرد. این نکته ای است که اکثر مورخان فلسفه به آن اشاره وافی نکرده اند
. . .مراحل چهارگانه فلسفه اشراق
:1
ـ مرحلة اول تزکیه نفس و آماده شدن از برای مکاشفه، و درک بارق الهی، در این مرحله موضوع مدرِک از أنائیت متعالیه خودآگاه می شود و به وسیله مشاهده و حدس فلسفی عالم مابعدالطبیعه و هستی متعالیه را تصدیق می کند.2
ـ مرحلة مشاهده انوار الهی و کسب انوار سانحه که مبنای شناخت و علم را تشکیل می دهند.3
ـ مرحلة ساختمان علم صحیح. در این مرحله فیلسوف از حکمت بحثی و علم صوری استفاده کرده و « تجزیة » خود را که در مراحل 1 و 2 تحصیل شده است در نظام صوری برهانی مورد تحلیل قرار می دهد؛ ... و ساختمان علم بنا می شود. به عبارت دیگر، مرحله 3 مرحلة اعمال روش ساختمانی علم است مبتنی بر تجربیات نفسانی، باطنی و اشراقی. حاصل این مرحله حصول علم یقینی است و نظامی دارای صورت و مشخصات خاصی است، که قابلیت تحلیل فلسفیِ مطالب را دارا می باشد؛4
ـ مرحله تدوین حاصله از مراحل 1 تا 3. یعنی پس از تحصیل یقین فیلسوف می باید نتایج تجربیات خود را مدون سازد. در این مرحله، برای تدوین نتایج، دو نوع «زبان» به کار بسته می شود، یکی زبان فلسفی عادی که مبتنی بر علم صوری است، و دیگر زبان تمثیل. از نقطه نظر سهروردی، زبان تمثیل گویاترین زبان برای بیان نتایج تجربیات اشراقی است.گزیده کلام دانشمندان در باره خواجه نصیرالدین طوسی
1ـ حضرت امام خمینی (ره):
و اما قضیه خواجه نصیر و امثال خواجه نصیر را شما میدانید این را که خواجه نصیر در ایندستگاهها وارد میشد نمیرفت وزارت کند میرفت آنها را آدم کند نمیرفت برای اینکه درتحت نفوذ آنها باشد میخواست آنها را مهار کند.
2ـ قاضی نورا...شوشتری در مجالسالمومنین:
...فیلسوفی که روان افلاطون و ارسطو به وجود او مفاخرت و مباهات جوید و زبان حالبوعلی سینا شکر مساعی جمیله او گوید عقل فعال در اشراق طفل راه اوست و مشکلات اربابکمال موقوف به یک نگاه او.
3ـ مرحوم حاجی خلیفه از دانشمندان اهل تسنن در کتاب مشهورش کشفالظنون در طبقات دانشمنداننوشته میگوید:
بعضی از دانشمندان مصرف کننده هستند از این و آن میگیرند و دستمایه کارشانقرارمیدهند اما یکدسته خودشان منبع هستند کاالنصیر الطوسی که همه به او نیازمند هستند.
4ـ مرحوم علامه طباطبائی صاحب تفسیرالمیزان :
علامه طباطبائی معتقد است که قرن هفتم اوج شکوفایی و گسترش و اقتدار عرفان و تصوفاست و در این باره میگوید:
رابطه بین عقل وشرع از بیانات 2 فیلسوف بزرگ ابونصرفارابی و ابن سینا است که جامع فلسفهیونان بودهاند. و پس از آنها
شیخ شهاب الدین سهروردی میان ذوق و برهان را جمع کرد و فلسفه اشراق را تجدید نمود وپس از آن در قرن هفتم خواجه نصیرالدین طوسی به توفیق میان عقل و شرع پرداخت و درحقیقت وارث آن 3 بزرگوار گردید.
5ـ مرحوم مجتبی مینوی در مقدمه کتاب اخلاق ناصری چنین میگوید:
شهرت خواجه نصیر در اقطار عالم پیچیده است و باالخصوص به واسطه تالیفاتی در ریاضیاتو هیأت داشته مورد احترام علمای مغرب زمین است اگوست کنت در تقویمی که از پیشروانفلسفه تحقیقی ترتیب داده اسم خواجه را بر یکی از روزهاو ابن سینا بر یکی از روزها گذاشته و ازاهل قلم ایران همین دو نفر در آن تقویم مذکورند و همچنین خواندم که یکی از جبالی را که درکره ماه توسط دوربین دیده و کشف کردهاند باسم نصیرالدین نامیدهاند.
6ـ علامه محمد تقی جعفری :
دانشگاهی ذاتٹ حوزه وی است و حوزه وی ذاتٹ دانشگاهی همانطوریکه در طول تاریخ سراغداریم، خواجه نصیرالدین تجسمی از این دو نهاد بزرگ جامعه بشری است.
7ـ علامه آیت ا...حسن آزاده آملی :
خواجه نصیرالدین طوسی انسانی است قرآنی که قلم و قدم و سیاست عملی او تمامٹ برایرضای خدا بوده است .
خواجه نصیرالدین طوسی
خواجه نصیر الدین مشهور به محقق طوسی؛ حکیم و دانشمند بزرگ جهان در سال ??? هجری در شهر طوس دیده به جهان گشود. این محقق گرانقدر جهان تشیع؛ در زمان هلاکوخان به وزارت رسید و در همان رصدخانه مراغه را با بیش از ?? دستگاه و ابزار نجومی جدید؛ با ابتکار خود ساخت که از شاهکارهای مراکز علمی جهان در قرون وسطی بود. بعدها تیکوبراهه منجم هلندی با تقلید از او رصدخانه اوزانین برگ را برپا نمود.
خواجه حدود ?? کتاب و رساله در ریاضیات؛ نجوم؛ فلسفه؛ تفسیر و مسایل اجتماعی نوشت و از کارهای معروف او در علوم؛ وضع مثلثات و قضایای هندسه کروی؛ تفهیم بی نهایت کوچک ها و تکمیل نظریه ارشمیدس است.
علامه حلی(شاگرد وی) از او به عنوان استاد بشریت یاد میکند- جورج ساتن وی را بزرگترین ریاضیدان اسلام به شمار می آورد و بروکلمن آلمانی می گوید وی از مشهورترین دانشمندان قرن هفتم و برترین مولفان این قرن به طور مطلق است. جامعه علمی جهان به پاس خدمات و تلاشهای این دانشمند بزرگ در علم ریاضی و نجوم نامش را بر کره ماه ثبت نمود.
این حکیم الهی سرانجام در سال ??? هجری در شهر مقدس کاظمین در گذشت. بنابر وصیت خودش او را در پایین پای دو معصوم دفن کردند و برمزارش نوشتند : و کلبهم باسطٌ ذراعیه بالوصید
مهدی گلشنی : مطهری همواره به دنبال مبانی مباحث و مسائل بود
دکتر مهدی گلشنی رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در همایش جهانی حکمت مطهر برخورد مطهری را با علوم جدید خالی از تعصب دانست.
وی گفت: استاد مطهری با علوم جدید با دیدی باز و خالی از تعصب برخورد می کردند . ایشان به بعضی از نظریه های علمی که در سطح کاربردی مطرح و مورد استفاده هستند کاری نداشتند ، اما به نظریه هایی که با خلقت جهان یا انسان سروکار داشتند اعتنایی تمام داشته و بسیاری از ادعاهایی را که در سطوح بنیادی به صورت ظاهرا علمی ابراز می شد فلسفی می دانستند و با آنها برخورد فلسفی داشتند.
دکتر گلشنی افزود: پس از ورود علم جدید به جهان اسلام عکس العمل هایی در مقابل آن به وجود آمد . برخی با آن مخالفند چرا که با دین مخالفت دارد . برخی نیز علم جدید را پذیرفته و سعی در هماهنگی آن با قرآن و سنت نبوی کرده اند . حتی برخی ها مانند سید احمد خان ،الهیات را براساس علم جدید بنا نهاده اند . مطهری میان علم جدید و فلسفه تفاوت قائل بود به نظری وی علم به کشف طبیعت می پردازد از این حیث مطهری معتقد بود برهان نظم حداکثر به ما نشان می دهد که ناظم و صانعی وجود دارد و چیز دیگری به ما نمی گوید خطای فیلسوفانی مانند هیوم در این است که فکر می کنند برهان نظم فقط جنبه علمی دارد، در حالی که برهان نظم هم جنبه علمی دارد و هم جنبه فلسفی و غفلت از این دو جنبه موجب پدید آمدن مشکلاتی شده است.
دکتر گلشنی در پایان سخنان خود برخی دیگر از مسائل علمی همچون تکامل داروینی ، اصالت روح، خلقت جهان و ارتباط آنها با علوم دینی را از منظر مطهری بر شمرده و درباره اصالت روح گفت: امروزه همه چیز را به فرایندهای فیزیکی و شیمیایی تقلیل میدهند ، امامطهری معتقد بود این امور هر چند که لازمند اما پس از طی مقدماتی باید از آن استفاده کرد و یافته های علمی را باید از باورهای فلسفی که پیرامون آن وجود دارد تفکیک کرد.
وی علت تعارضات میان علم و دین را ناشی از دوگروه متدینان کژاندیش ، و علمای علوم محض که مفروضات مادی گرایانه خود را مبنا قرار داده اند دانست وافزود: ویژگی مهم مطهری که متاسفانه درمیان معاصران کمترمشاهد می شود این است که وی همواره به دنبال مبانی مباحث و مسائل بود
حضرت آیت الله توسلی یار دیرین انقلاب و امام خمینی (ره)و رئیس دفتر ایشان و عضو شورای مرکزی مجمع روحانیون مبارز و مشاور امور روحانیون سیدمحمد خاتمی در دوران ریاست جمهوری دولت اصلاحات و نماینده چندین دوره مجلس خبرگان رهبری صبح روز شنبه 27/11/1386 در جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام بر اثر سکته قلبی چشم از جهان فرو بست.
آیت الله توسلی در جلسه مجمع تشخیص مصلحت در حال سخنرانی و اعتراض نسبت به توهینهای انجام شده به بیت امام(ره) بودند که بر اثر ناراحتی سکته قلبی کردند.
به همین مناسبت پیام تسلیتی از سوی رهبر معظم انقلاب صادر شد که بدین شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
با تاثر و تاسف از ارتحال جناب حجتالاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ محمدرضا توسلی رحمةالله علیه اطلاع یافتم. این عالم محترم از شاگردان امام راحل رضوانالله علیه و از نخستین پیوستگان به نهضت عظیم آن بزرگوار بودند و پس از انقلاب تا آخرین لحظات حیات مبارک آن قائد عظیمالشان در خدمت ایشان حضور داشتند. امید است در نشئه آخرت هم با آن بزرگوار محشور باشند. انشاءالله.
اینجانب مصیبت وفات آن عالم مکرم را به همسر و فرزندان معزز و دیگر بازماندگان و نیز به دوستان و ارادتمندان ایشان تسلیت میگویم و رحمت و مغفرت الهی را برای آن مرحوم و صبر و اجر برای خانواده مصاب مسألت میکنم.
سیدعلی خامنهای
? ???بهمنماه ?????

شهید مطهری: اسلام عقل را یک شاخه از وجود انسان میداند، نه تمام وجود .
انسان کامل قرآن ، انسانی است که کمال عقلی هم پیدا کرده است ، کمال عقلی هم جزء [ کمالاتش ] است. از نظر فلاسفه (غیر اسلامی)، جوهر انسان فقط عقل اوست. اسلام عقل را یک شاخه از وجود انسان میداند ، نه تمام وجود و هستی انسان عقل مانند چشم یک ابزار است. اسلام، علمی را که به آن "علم افاضی" میگویند یعنی علمی که از درون میجوشد قبول دارد . ضمن اینکه علم عقلی را هم قبول دارد.
... اینشتاین دانشمند بزرگ عصر ما نیز چنین عقیدهای در باره فرضیه های بزرگ داشته و مدعی بوده است که مبدأ پیدایش فرضیههای بزرگ نوعی الهام و اشراق است.
دانشمند ریاضیدان فرانسوی بنام " ژاک هادامارا ":
"وقتی ما بشرائط اکتشافات و اختراعات میاندیشیم محال است بتوانیم اثر ادراکات ناگهانی درونی را نادیده بگیریم . هر دانشمند محققی کم و بیش این احساس را کرده است که زندگی و مطالب علمی او از یکرشته فعالیتهای متناوب که در عدهای از آنها اراده و شعور وی مؤثر بوده و بقیه حاصل یک سلسله الهامات درونی میباشد تشکیل شده است".
دانش بشر همیشه نسبت به آنچه حقیقت است ، یعنی نسبت به کل دانش اندک است
:" « و ما أوتیتم من العلم الا قلیلا » "
24 اسفند 1324 متولد شد و 26 اسفند 1373 به دیار یار شتافت. چنان سریع و پرشتاب به پدر پیوست که معلوم بود، همان چند سال فراق پدر، با او چه کرده است! پس از پدر هرجا میرفت، عطر و بوی خمینی از او به مشام میرسید و گاه که عرصه خیلی بر او تنگ میشد، فارغ از روال رسمی مجالس سخن و دیدار، آهی میکشید و غمگینانه میگفت: دلم برای او خیلی تنگ شده است و چه زیبا گفت، همسر فاضلهاش که او همچون ماه به دور خورشید در گردش و طواف بود؛ صادق، صمیمی، مخلص، وفادار و امام که به سختی درباره افراد شهادت میداد و فارغ از رابطه پدر و فرزندی در پیامی درباره وی، چنین شهادت داد: «اینجانب در پیشگاه مقدس حق، شهادت میدهم که احمد از اول انقلاب تاکنون و از پیش از انقلاب، در زمانی که وارد این نحو مسائل سیاسی شده است، از او رفتار یا گفتاری که برخلاف ایده انقلاب اسلامی ایران باشد، ندیدم و در تمام مراحل از انقلاب پشتیبانی کرده و در مرحله پیروزی شکوهمند انقلاب، معین و کمککار من بوده است و خود نیز میگفت، از زمانی که خود را شناخته، لحظهای از خدمت به آرمانهای امام سر باز نزده است.
مراسم تشییع پیکر مطهر آیتالله احمد مجتهدی تهرانی دقایقی پیش در صحن مدرسه عالی شهید مطهری با حضور مقامات لشکری و کشوری و دوستداران آن عالم ربانی برگزار شد.در ابتدای این مراسم پیام تسلیت مقام معظم رهبری قرائت شد و حضار به امامت آیت الله مهدوی کنی بر بر پیکر آیت الله مجتهدی تهرانی نماز خواندند.
متن پیام رهبر معظم انقلاب به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم
ارتحال عالم ربانی و معلم اخلاق مرحوم حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ احمد مجتهدی تهرانی رحمة الله علیه را به علمای اعلام و روحانیت معظم تهران و به شاگردان و تربیت شدگان و ارادتمندان این شخصیت روحانی با ارزش و خدمتگزار و بخصوص به خانوادهی محترم و بازماندگان ایشان تسلیت میگویم.
عمر با برکت این عالم عامل، منشاء خدمات دینی ارزندهای بود که برجسته ترین آن تأسیس و ادارهی شایستهی مدرسهای است که در طول دهها سال، محل پرورش علماء و فضلای فراوان بوده و هم اکنون تعدادی از تربیت شدگان در آن، در شمار فضلاء برجسته و عالمان و مجتهدان بزرگوارند.
علم و تقوا و تلاش متعهدانه در تربیت طلاب علوم دینی سه عنصر شاخص در شخصیت این روحانی عالیقدر بود و برکات فراوانی را برای حوزههای علمیه به بار آورد. حق عظیم ایشان بر حوزهی علمیهی تهران فراموش نشدنی است.
رحمه الله رحمة واسعه و حشره مع محمد و آله الطاهرین.
سیدعلی خامنه ای
سیدجعفر شهیدی، استاد زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگر تاریخ، ساعت 10 صبح امروز در پی تحمل رنج بیماری، در منزل دخترش درگذشت. دکتر سیدجعفر شهیدی با داشتن بیش از 15 کتاب ارزنده و تالیف حدود 120 مقاله از شاخص ترین تاریخنگاران مذهبی معاصر ایران است
وی دوران تحصیل ابتدائی و اندکی از متوسطه را در بروجرد و سپس ادامه آن را در تهران بسامان رسانید.
شهیدی قبلا بنام سجادی معروف بود که بعدها تغییر شهرت داده و با نام شهیدی در مراکز علمی و دانشگاهی شهرت پیدا کرد.
وی چند سالی را در عوالم طلبگی در قم سپری و محضر آیتالله بروجردی و بسیاری از مراجع و بزرگان دینی را درک کرده بود. برخورد با شادروان محمد معین باب آشنائی و معرفی وی را به حضور استاد علامه، مرحوم دهخدا فراهم کرد و بعد از تشکیل سازمان لغتنامه دهخدا، معاونت سازمان رابهعهده گرفت.
اخذ درجه دکتری با امتیاز والا و استادی دانشکده ادبیات در فاصله سالهای 1340 به بعد جزو مرحله دوم زندگانی استاد شهیدی بود.
بعد از مرگ مرحوم معین، شهیدی مسئولیت اداره سازمان لغت نامه دهخدا را بر عهده گرفت. او در زمینه های ادب عرب و فارسی استادی بنام بود و درک محضر و مجالست با استادانی نظیر بدیع الزمان فروزانفر، دهخدا، جلال همائی و محمد معین اعتبار علمی و معنوی او را دو چندان کرد.
تألیفات و مقالات علمی و ادبی این استاد بزرگ فراوان است که از جمله آنان میشود به این آثار اشاره کرد: زندگینامه ابوذر غفاری، انقلاب بزرگ، زندگی حضرت سجاد (ع)، زندگانی حضرت فاطمه (س)، زینب (س) شیرزن کربلا، محدودیت در اسلام، جنایتکاران چه میاندیشند، تصحیح و حاشیه بر کتاب دره نادره، میرزا محمد خان استر آبادی که از نثرهای مصنوع متکلف است و تعلیقات شهیدی بر آن و بررسی دقائق و مشکلات تنها با خامه قدرتمند وی توانست مقبولیت عامه پیدا کند.
اما بارزترین و شاید ماندگارترین کار استاد شهیدی ترجمه شیوا، مسجع و روان او از نهج البلاغه باشد که این ترجمه در سال 1369 به عنوان کتاب سال برگزیده شد.
شهیدی تا پیش از بیماریاش در مقطع دکتری ادبیات فارسی چند ساعتی را به افاضه علمی مشغول بود و بقیه اوقات را در سازمان لغتنامه دهخدا به نظارت و مدیریت سپری میکرد.
برای شادی روح این استادعزیز صلوات .